Сачыненне пра плачку яна баршчэускага

Dating > Сачыненне пра плачку яна баршчэускага

Download links: → Сачыненне пра плачку яна баршчэускага → Сачыненне пра плачку яна баршчэускага

Героі Яна Баршчэўскага паўстаюць перад намі ў першую чаргу не як распазнавальныя тыпы беларускага нацыянальнага характару, а як яркія індывідуальнасці, ва ўсёй паўнаце свайго быцця: ад поглядаў на жыццё да звычак. Падбярэскі як нельга лепш падыходзіў дзеля такіх мэтаў. У саміх жа прытчах пісьменнік даследуе лёс сваіх суайчыннікаў - прыхільнікаў чарнакніжніка; тых, каго чарнакніжнік спакусіў або яны былі змушаны звярнуцца да яго, пайсці да яго на службу.

Дадзены літаратурны прыём быў проста неабходны ў пачатку кнігі, змест якое - паводле заявы самога аўтара - складаюць народныя аповеды. Бясспрэчна тое, што малады паэт ведаў сатырычныя творы польскамоўнай літаратуры ХVIII ст. Прыемная самота з кніжкаю! Але тры яго творы, што ўзніклі ў маладыя гады, дзякуючы пэўным акалічнасцям, захаваліся і былі надрукаваны ў 40-я гг. Баршчэўскі як паэт, займеў славу вершапіса.

Да яго аніколі прыгожае пісьменства нашага краю не называлася беларускім. Гэтым жа летам Я. Уласныя рамантычныя вершы Баршчэўскага чытачы ацэньвалі без асаблівага захаплення, аднак вядома, што Міцкевіч уласнаручна дапамог паправіць некаторыя з іх.

“ворчасць яна ЅаршчэҐскага. ѕлачка.’то €на така€? - Тым больш, што прывязанасць да Буйніцкіх мела і Юля Корсак. Там, у калегіі, выславіўся Я.

ТВОРЧАСЦЬ ЯНА БАРШЧЭЎСКАГА Першым на беларускі характар твораў Яна Баршчэўскага звярнуў увагу Рамуальд Падбярэскі: Тое, што піша пан Баршчэўскі прозай, не датычыць непасрэдна ні гісторыі, ні літаратуры, ні мовы Беларусі, але мае сувязь з рэччу больш важнай, а менавіта з духам і паэзіяй народа, адкуль выйшлі і гісторыя, і літаратура, і мова. Ухапіўся ён за самую жыццёвую аснову і вырашыў паказаць у мастацтве вялікі народны вобраз. Ён мае перад сабою народ, часта з усёй прывабнасцю яго яшчэ паганскіх фантазій, якія апраменьвае сваім, так бы мовіць, беларускім гафманізмам. Як у баладах ён імкнуўся паказаць пачуццёвы бок паэзіі народа, так у апавяданнях — яго творчасць і нібыта нейкую філасафічнасць паняццяў пра быт, авеяных ягонай фантазіяй. І сапраўды, як ніхто раней, Я. Баршчэўскі здолеў паказаць беларуса, беларускі характар, Беларусь; заклікаў суайчынніка не адракацца ад свае Плачкі-Беларусі. Няхай сабе яна ў бедным сялянскім строі, няхай яна сёння без аздобаў, але гэта з-за выпадкаў лёсу, з-за здрады, збегу акалічнасцяў. Ды будзе і на нашай вуліцы свята. Пісьменнік шчыра верыў у гэта і як мог набліжаў гэтае свята. Баршчэўскага, нягледзячы на шматгадовыя намаганні даследчыкаў, высветліць пакуль яшчэ не ўдалося. У навуковых працах сустракаем і 1790 Ю. Барташэвіч , і 1794 Р. Падбярэскі , і 1796 ці 1797 Г. Баршчэўскі з беднай беларускай шляхты. Цікава адзначыць, што і сапраўды ў Марогах была уніяцкая царква, што ў 1833 г. Яшчэ ў дзяцінстве будучы літаратар меў магчымасць наладзіць адносіны з езуітамі, якія апекаваліся уніяцкаю царквою і давалі адукацыю уніяцкім светарам. Баршчэўскі апынуўся ў Полацкай езуіцкай калегіі. Дапамогі ад бацькоў ён не меў, дык мусіў зарабляць на жыццё і вучобу, выхоўваючы дзяцей заможных гаспадароў. Там, у калегіі, выславіўся Я. Баршчэўскі як паэт, займеў славу вершапіса. Там пры кожнай урачыстасці выступаў з вершам, арацыяй, так што была гэта фігура святочная, урачыстая, якую няраз узнімалі да годнасці лаўрэата. Барташэвіч пры напісанні некралога пра Я. Баршчэўскага шырока выкарыстоўваў, пераказваў артыкул Р. Падбярэскага, але часта дапаўняў яго сваімі ўспамінамі: Не толькі ў школе, але і на вёсцы ў бацькоў ці ў засценках у суседзяў, у свята або на ўрачыстасць, на вакацыях выхваляўся сваімі паэтычнымі здольнасцямі. То шляхціц Урвойскі зловіць паэта і як дарагі скарб возіць па кірмашах, то Латышэвіч падарожнічае з ім ад мястэчка да мястэчка. Смяяліся, спявалі песенькі, якія складаў для іх малады паэт. Гэтыя песенькі вывучвалі на памяць засцянкоўцы браты Заленскія, Праленскія, Юрагі, Урвойскія і Сівохі. Ідучы такім шляхам, Баршчэўскі мог зрабіцца паэтам простага люду ці ўласна народным, калі б адчуў у грудзях сапраўднае натхненне вестуна. Але тры яго творы, што ўзніклі ў маладыя гады, дзякуючы пэўным акалічнасцям, захаваліся і былі надрукаваны ў 40-я гг. Бясспрэчна тое, што малады паэт ведаў сатырычныя творы польскамоўнай літаратуры ХVIII ст. Можна разглядаць беларускамоўныя вершы Я. Баршчэўскага і як своеасаблівую рэакцыю на г. У адпаведнасці з народнай мараллю Я. Падбярэскі як нельга лепш падыходзіў дзеля такіх мэтаў. Сучаснікі лічылі гэты твор народнай паэмай, пра якую апрача … шляхты ніхто дагэтуль не ведаў, што гэта твор Баршчэўскага. Гэтая паэма, калі хочаце, — помнік беларускай гаворкі — ставіць яго нароўні з Манькоўскім на чале сапраўды народных беларускіх пісьменнікаў Р. Пэўна, рэчыпаспалітаўскія парадкі былі больш прымальнымі і для сялянаў. Тыя нешматлікія біяграфічныя звесткі, якія сам Я. Баршчэўскі пакінуў у сваіх творах, гавораць пра тое, што паэт закончыў вучобу ў Полацку, адолеўшы шосты, перадапошні клас, клас філасофіі, неўзабаве пасля вайны 1812 г. Баршчэўскі меў званне кандыдата акадэміі ды збіраўся працягваць вучобу ў Віленскім універсітэце. Нават ужо накіраваўся ў Вільню, але ў апошні момант прыняў прапанову свайго знаёмага і заняўся гувернёрствам. Зусім верагодна, што гэта адбылося ўвесну 1817 г. Баршчэўскага да Юлі Корсак вядома, што толькі ў сярэдзіне 30-х гг. У той жа час шэраг фактаў пярэчыць гэтай даце: першыя біёграфы Я. Барташэвіч добра ведалі пра ўзаемаадносіны Я. Шапялевіча, дык, здавалася б, памыліцца яны не маглі, але праўдападобна, што гэта якраз Я. Баршчэўскі сустракаў у Пецярбурзе свайго малодшага сябра Г. Шапялевіч пасля закрыцця Полацкае езуіцкае акадэміі, як сведчаць дакументы, служыў у 1820—1830 гг. Баршчэўскі мог трапіць у Пецярбург толькі ў сярэдзіне 20-х гг. Па пратэкцыі знаёмых відаць, калегі па Полацкай езуіцкай акадэміі Канстанціна Сербіновіча Я. Архівы, здаецца, не захавалі звестак пра службу Я. Барташэвіч крыху інакш гаворыць пра гэты этап жыцця Я. Баршчэўскага: Палымянае замілаванне да навукі і цалкам паэтычная натура, якая прымушала яго імкнуцца да незалежнага спосабу жыцця, былі прычынаю таго, што Баршчэўскі хутка кінуў службу і зноў заняўся гувернёрствам. Даваў, такім чынам, урокі ў прыватных дамах Пецярбурга, а пасля ў некалькіх дзяржаўных установах… Больш за дзесяць гадоў Баршчэўскі навучаў грэцкай і лацінскай мовам. Баршчэўскага адбылася яшчэ адна надзвычай важная падзея: сустрэча ў Пецярбурзе з Адамам Міцкевічам, які ўпершыню прыехаў туды 6 лістапада 1824 г. Міцкевіч меў пэўныя дачыненні з ліцвінска-беларускім зямляцтвам, перадусім, з мастаком Юзафам Аляшкевічам, але хутчэй за ўсё з Я. Баршчэўскім сустрэцца ён мог толькі напрыканцы 20-х гг. А яшчэ праз некалькі месяцаў, у красавіку 1828 г. Міцкевіч перасяліўся ў Пецярбург, дзе знаходзіўся да 15 мая 1829 г. У дзённіку Канстанціна Сербіновіча, калегі Я. Баршчэўскага па Полацкай езуіцкай акадэміі, занатаваны звесткі пра частыя кантакты суайчыннікаў. Пэўна, пад час аднае з сустрэчаў і меў месца факт, які прыгадаў у артыкуле-некралозе Ю. Маладыя літаратары прыносілі Адаму плён свае працы, туліліся пад крылом вестуна. Баршчэўскі прынёс таксама сшытак паэзіі. Баршчэўскі захоўваў гэтыя аркушы як дарагую памятку. Праўкі, аднак, не закраналі саму паэзію — няўдаласць формы, а не духу папраўляў знакаміты мастак. Не напісаў ён таксама і пра ўплыў А. Міцкевіча на творчасць Я. Пра перыпетыі жыццёвага шляху Я. Баршчэўскага другое паловы 30-х гг. Упершыню ў друку лісты Я. Баршчэўскага выкарыстаў нехта Wit. Праўда, ён памылкова лічыў Юлю Корсак другою жонкаю Гаўдэнтыя Шапялевіча. Недакладным быў і Г. Менавіта да яе і піша паэт свае лісты з Пецярбурга. З упэўненасцю можна сказаць, што цёплыя адносіны звязвалі гэтых людзей. Асабліва ў першых лістах адчуваецца тое пачуццё закаханасці, якое меў паэт да Юлі. Але яна адно толькі сястрою дазволіла называць сябе. Больш за тое, пані Юля забараняла і гаварыць пра іх: І другую, таксама бяссонную ноч майго падарожжа мае думкі нязменна былі пра Паню. Правініўся, не выканаў волі Пані, не напісаў у сваім лісце нічога цікавага, нічога вясёлага, а толькі тое, што няраз было паўторана вусна, што няраз выклікала слёзы ў мяне на вачах і пра што мне забаронена гаварыць. Прыехаўшы ў сталіцу, я натрапіў сярод папер на партрэт Пані. Ненаўмысна зрабіў гэта, а забыўшыся, дык няхай Паню не гневаюць мае гэтыя ўчынкі, бо яны для мяне найпрыемнейшыя ліст ад 4. Але пані Юля не магла забараніць паэту выказваць свае пачуцці ў вершах. Мажліва, таму іх так шмат у лістах: у першых шаснаццаці Я. Баршчэўскі абавязкова змяшчаў санет, верш ці баладу. І абавязкова ў творы мелася алюзія на асабістыя ўзаемаадносіны: Juliana kazałaś wierzyć przeznaczeniu, Gdzie szuka człowiek ulgi w okropnej kolei. Czemuż ani slówka z ust twych o nadziei. Асабліва спрыяў выказванню ўнутранага свету душы паэта жанр балады. Змешчаная ў лісце ад 15 лістапада 1838 г. Лірычны герой твора, пакахаўшы дзяўчыну, мусіць жыць у далёкім краі. Але свае пачуцці ён годна праносіць праз усе выпрабаванні і заўсёды можа сказаць: Raz poznało serce trwogę, Uczuć dzielić mych nie mogę, Raz kochałem, raz narzekam, Tak jak jednej śmierci czekam. А вось у лістах мы не знойдзем фактаў, якія непасрэдна датычаць узаемаадносінаў Я. Баршчэўскага і ягонае каханае. Паэт звычайна піша пра невыноснае для яго жыццё ў Пецярбурзе, пра тое, як ён з нецярплівасцю чакае лета, вакацый, каб ехаць у Рудню. Праўда, новае месца жыхарства не вельмі яму падабаецца: гаспадар-немец любіць паспрачацца па філасофскіх пытаннях. Баршчэўскі мае мажлівасць часцей сустракацца са сваімі землякамі так, у лісце ад 3 снежня 1837 г. Увогуле, паэт падтрымлівае стасункі з многімі людзьмі, у тым ліку не толькі ў Пецярбурзе; маскоўскія знаёмыя нават запрашаюць яго да сябе, а ў Віленскай губерні ён мае пэўныя справы. Баршчэўскі быў на Беларусі, а ў Пецярбург вярнуўся 2 жніўня. І адразу заняўся сваімі абавязкамі. Аднак літаральна праз некалькі дзён піша ліст да Юлі: Калі я вярнуся дадому на адпачынак, мае думкі ляцяць далёка і толькі там хочуць быць, дзе могуць сустрэць погляд сястры ды пачуць ейную гаворку. Адразу трэба сказаць, што Я. Пазней ён колькі разоў будзе выкарыстоўваць яго вобразы, напрыклад, партовага ліхтара. Гэтым жа летам Я. Баршчэўскі пазнаёміўся на Невельшчыне з Юзафам і Аўстэрбертай Буйніцкімі, што звычайна жылі ў маёнтку Ігнаполле ці фальварку Панова, але зрэдчас прыязджалі ў Пецярбург. Тым больш, што прывязанасць да Буйніцкіх мела і Юля Корсак. З гэтага часу літаральна ў кожным лісце Я. Баршчэўскі згадвае сваіх новых знаёмых: ён ці то сустракаецца з Юзафам у Пецярбурзе, ці то дзякуе Юлі за ліст, перасланы праз Буйніцкага, ці то перадае прывітанне ў недалёкі ад Рудні фальварак Панова. Сяброўства з Буйніцкімі знайшло свой водгук і ў паэзіі: у часе сваіх прыездаў да іх Я. Баршчэўскі ў другой палове 30-х гг. Пра гэта сведчыць яго карэспандэнцыя: У буднія дні з раніцы да вечара займаюся сваім абавязкам, а ў свята — чытаннем або пяром. Прыемная самота з кніжкаю! Пра гэта сведчаць творы, дасланыя Юлі Корсак. На працягу 1837—1839 гадоў у шаснаццаці лістах іх было змешчана васемнаццаць — больш за 700 вершаваных радкоў. Зусім верагодна, што напрыканцы 30-х — пачатку 40-х гг. Баршчэўскі сустракаўся ў Пецярбурзе з Тарасам Шаўчэнкам. Жывучы ў Пецярбурзе, пазнаёміўся Шаўчэнка ў 1839 гаду з беларускім пісацелем Я. Каля Баршчэўскага сабіраліся тады і другія беларусы, і вось яны пад уплывам Баршчэўскага сталі цікавіцца беларушчынай і пастанавілі друкаваць свае творы. Шаўчэнка пазнаёміўся з усімі гэтымі беларусамі, прасіў іх, каб чыталі яму свае беларускія творы, і асабліва зацікавіўся народнымі беларускімі песнямі. Адзін з маладых беларусаў, Р. Шаўчэнку народныя песні спадабаліся, штучныя літаратурныя творы беларускіх пісацеляў ён крыху пакрытыкаваў, кажучы, што ў іх мала чыста народнага элементу. Пасля гэтага Шаўчэнка заахвочваў беларусаў, каб не пакідалі сваёй працы для народа, бо гэта іх павіннасць, а праца іх, нягледзячы на цяжкія варункі, не прападзе дарма, і сляды гэтай працы застануцца. Вось і ўсё, што вядома нам аб Шаўчэнку. Як пацвярджэнне факту сустрэч Я. Шаўчэнкам можа служыць тое, што ў сярэдзіне 40-х гг. Падбярэскі меў пэўныя кантакты з украінскім Кабзаром. Таксама і ідэйна-тэматычная накіраванасць творчасці Я. Баршчэўскага шмат у чым пераклікаецца з паэзіяй Т. Баршчэўскага з просьбаю прыняць на сябе абавязкі выдаўца альманаха, бо ў царскай Расіі студэнты не мелі права займацца камерцыйнай дзейнасцю. Выдавец Ян Баршчэўскі, хоць вядомы дасюль толькі ў коле знаёмых ды прыяцеляў, цешыць сябе думкаю, што чытацкая публіка не будзе ашукана густам, з якім зроблены падбор твораў. І паэт, апрача свае штодзённае выкладчыцкае працы, клапатліва ўзяўся за збіранне падпіскі. Ён меў шмат знаёмых у Пецярбурзе, нават сярод арыстакратаў, але асабліва шырокія сувязі былі ў яго на Беларусі. Сярод падпісчыкаў на зборнік мы бачым імёны Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча, Рамуальда Падбярэскага, кампазітара Антона Абрамовіча. Баршчэўскаму Юля Корсак ды Гаўдэнты Шапялевіч: яны знаходзяць на Невельшчыне і Полаччыне шматлікіх будучых чытачоў пецярбурскага альманаха. Напрыканцы лютага 1840 г. І хоць асаблівае пахвалы Я. Баршчэўскі не дачакаўся, аднак прыязна ацэненая Тамашом Буцельскім з Масквы ды Ю. Калі для першага томіка студэнцкіх твораў было дастаткова, дык другі не выратоўвалі ні 16 — Вінцэнта Давіда, ні 7 — выдаўца. Патрэбны былі маладыя, перадусім, невядомыя нікому літаратары. Баршчэўскі звяртаецца да сваіх знаёмых на Беларусі ды ў Пецярбурзе з просьбаю напісаць штокольвечы для яго альманаха. Асабліва ўдала атрымалася з Людвікам Штырмерам, пачынальнікам псіхалагічнае прозы ў польскай літаратуры: Выдавец пецярбурскага альманаха п. Баршчэўскі быў нашым штодзённым госцем і прыяцелям. Не ведаю, адкуль яму прыйшла думка прасіць мяне напісаць які-небудзь артыкул у альманах. Крашэўскаму, што толькі жаданне прыйсці на дапамогу Я. Баршчэўскаму схіліла яго да напісання сваіх твораў: Вядома Пану, што альманах — гэта цыстэрна дзеля няспелых літаратурных помыслаў, у якіх, аднак, належыць цаніць добрыя жаданні моладзі ды чыстыя ейныя памкненні. Скажу таксама Пану, што высакародны Баршчэўскі апрача альманаха не мае як мне здаецца іншага заробку, каб мець на жыццё ў сталыя гады. Так як я ведаю яго здаўна, лічу сваім абавязкам быць яму, паводле мае мажлівасці, карыснаю ліст Людвік Штырмер піша ад імя свае жонкі Элеаноры. Вось найважнейшая прычына, дзеля якое перамагаю сваю нясмеласць ды ляноту да пісання і, як Пан мовіш, на 24 гады аддала свае працы п. Трэба было ўсяе мужчынскае ды настаўніцкае адвагі майго мужа бо ён запаліў першую паходню ў цемры мае галавы , трэба было такога, даўно знаёмага, такога цярплівага ды настойлівага чалавека, як п. Баршчэўскі, каб прымусіць мяне ўзяць пяро ў руку. Баршчэўскага дастаткова высокага ўзроўню. Падбярэскага толькі паведаміў у прыпісе. У чэрвені 1842 г. Баршчэўскі адпачываў у сваёй любімай Рудні, фальварку Г. Корсак, а ў Пецярбург вяртаўся праз Полацак і Асвею. Тое, што гэтая новая дарога давядзе яе да заняпаду — няма нічога пэўнейшага. Але і так з прычыны ўпартасці выдаўца засталося іх шмат і шмат. Вось і выказвае крыўды Ю. Баршчэўскага яшчэ ў 40-я гг. Найбольш шматлікая і, відавочна, ранняя паэзія — гэта паэзія першае групы. Асноўнае месца тут займае лірыка кахання.